Windpokken – symptomen, vaccinatie en besmetting

Windpokken zijn een zeer besmettelijke virusziekte die door middel van vaccinatie kan worden voorkomen. Windpokken kenmerken zich door kleine, met vocht gevulde blaasjes. Wie eenmaal ziek is geweest, is levenslang immuun tegen dit virus. Omdat het virus na de ziekte in het lichaam aanwezig blijft, kunnen getroffen patiënten later gordelroos ontwikkelen. Dit gebeurt vooral wanneer het immuunsysteem door hogere leeftijd of door een verzwakkende ziekte niet meer voldoende afweer kan opbouwen tegen de ziekteverwekker. Bij windpokken worden in de eerste plaats de symptomen behandeld. Alleen bij een verhoogd risico op complicaties of bij een ernstig verloop schrijven artsen medicijnen voor die de vermenigvuldiging van het virus remmen.

Windpokken (varicella) zijn een zeer besmettelijke infectieziekte die wordt veroorzaakt door het varicella-zostervirus (VZV), een herpesvirus. Ze uiten zich door een karakteristieke huiduitslag die over het hele lichaam hevige jeuk veroorzaakt. Windpokken komen wereldwijd voor en zijn de meest voorkomende infectieziekte bij kinderen – vooral kinderen tot tien jaar worden getroffen.

Mensen die in hun kindertijd met het virus besmet raken, zijn daardoor levenslang immuun en kunnen ook bij contact met zieken geen anderen besmetten. Het virus blijft echter na het doormaken van de ziekte in het lichaam aanwezig en nestelt zich in de zenuwwortels van het ruggenmerg of de hersenzenuwen. Wanneer het immuunsysteem verzwakt door ziekte, sterke stress of ouderdom, worden de varicella-zostervirussen vaak opnieuw actief en veroorzaken ze gordelroos (herpes zoster). Dit is een huiduitslag die vaak als zeer pijnlijk wordt ervaren.

Wanneer volwassenen besmet raken met het varicella-zostervirus verloopt de ziekte meestal ernstiger dan bij kinderen, onder andere omdat complicaties vaker voorkomen. Daarom raden artsen een vaccinatie aan voor ouderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Na een infectie met het varicella-zostervirus duurt het tussen acht dagen en vier weken voordat de eerste tekenen van de ziekte optreden. Al twee dagen voordat de huiduitslag verschijnt, kunnen geïnfecteerde personen echter anderen besmetten.

Aan het begin van de ziekte voelen de patiënten zich meestal futloos en hebben ze vaak koorts. Hierna verschijnt de voor windpokken typische huiduitslag: kleine, met vocht gevulde blaasjes die zich van het hoofd over de romp, armen en benen tot aan de voeten verspreiden. Ze laten daarbij de behaarde hoofdhuid, de slijmvliezen en de geslachtsdelen niet ongemoeid. De blaasjes drogen na ongeveer drie tot vijf dagen uit, maar er ontstaan ondertussen nieuwe, zodat alle stadia van de huiduitslag tegelijkertijd op het lichaam zichtbaar zijn. Omdat windpokken gepaard gaan met hevige jeuk krabben de patiënten vaak aan de blaasjes, waardoor littekens ontstaan.

Complicaties bij windpokken

Bij windpokken kunnen complicaties optreden:

• Door de blaasjes open te krabben, bevordert u ontstekingen van de huid door binnendringende bacteriën.
• Een longontsteking is een gevreesde complicatie bij windpokken en komt voor bij ongeveer één op de vijf volwassenen. Deze ontwikkelt zich al in de eerste dagen na het uitbreken van de ziekte. Een longontsteking moet altijd serieus worden genomen, ongeacht de ernst. Vooral zwangere vrouwen lopen extra risico.
• In zeldzame gevallen kunnen windpokken het centraal zenuwstelsel aantasten, wat kan leiden tot evenwichtsstoornissen of irritatie van de hersenvliezen, waardoor een hersen- of hersenvliesontsteking kan ontstaan.

Een windpokkeninfectie bij een aanstaande moeder kan ook het ongeboren kind treffen. Wanneer een zwangere vrouw in de eerste zes maanden ziek wordt, kan de infectie bij het kind leiden tot huidafwijkingen, ernstige aangeboren afwijkingen, neurologische aandoeningen of oogschade. Een infectie kort voor de bevalling kan levensbedreigend zijn voor het ongeboren kind.

De besmetting met het varicella-zostervirus vindt plaats via druppelinfectie. Patiënten verspreiden de ziekteverwekker via kleine speekseldruppeltjes in de lucht door te niezen, hoesten, ademhalen of spreken. Vooral de vloeistof in de blaasjes is zeer besmettelijk. Wanneer de patiënten de blaasjes openkrabben of ze openbarsten, kunnen de virussen via de handen op andere personen worden overgedragen. Ook besmette voorwerpen kunnen een besmetting veroorzaken, als deze eerder met geïnfecteerde handen zijn aangeraakt. Mogelijke bronnen zijn dan:

• leuningen van trappen of roltrappen
• deurklinken
• handgrepen van een kraan
• speelgoed
• servies

Zodra de blaasjes na ongeveer vijf tot zeven dagen zijn ingedroogd en korstjes vormen, is de patiënt niet langer besmettelijk.

Gordelroos breekt uit wanneer bij mensen die ooit windpokken hebben gehad het immuunsysteem verzwakt is, of wanneer mensen besmet raken via contactbesmetting. In tegenstelling tot windpokken vindt besmetting niet via de lucht plaats. De overdracht gebeurt wanneer iemand in aanraking komt met de vloeistof uit de blaasjes of de korstjes, bijvoorbeeld via de handen of indirect via besmette voorwerpen. Als de persoon nog nooit windpokken heeft gehad, leidt de besmetting tot windpokken, niet tot gordelroos.

De arts herkent windpokken aan de kenmerkende huiduitslag met blaasjes. Alleen zelden hoeft het vocht uit de blaasjes op ziekteverwekkers te worden onderzocht, bijvoorbeeld bij twijfel over de diagnose of bij een gecompliceerd verloop. Voor een verdere medische beoordeling vraagt de arts naar de eerdere ziektegeschiedenis, hoe lang de symptomen al aanwezig zijn en of er bijkomende klachten zijn (anamnese). Bovendien kan de arts informeren naar een eventuele zwangerschap, indien deze nog niet duidelijk is. Als zwangere vrouwen windpokken krijgen, adviseert de arts om contact op te nemen met de gynaecoloog.

Bijzondere onderzoeken zijn doorgaans alleen nodig bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of bij zwangere vrouwen.

Bij windpokken behandelen artsen doorgaans alleen de klachten. Omdat de ziekte gepaard gaat met hevige jeuk speelt huidverzorging een belangrijke rol. Zo kunnen bijvoorbeeld huidlotions worden gebruikt die ontstekingsremmende looistoffen of zink bevatten. Soms kunnen ook antihistaminica worden ingezet. Paracetamol verlicht klachten zoals koorts en pijnlijke gewrichten, ook bij kinderen. De werkzame stoffen ibuprofen en acetylsalicylzuur (ASS) zijn niet geschikt voor kinderen en jongeren met windpokken, tenzij onder strikt medisch toezicht.

Neemt de ziekte een ernstig verloop, of wil men dit bij risicogroepen zoals zwangere vrouwen voorkomen, dan zetten artsen vaak virustatica in die de verdere vermeerdering van het virus moeten remmen.

De beste bescherming voor u en uw gezin is een vaccinatie tegen windpokken op een zo vroeg mogelijke leeftijd. Als u niet weet of u in uw kindertijd al waterpokken heeft gehad of gevaccineerd bent, kan de vaccinatie eenvoudig worden ingehaald. Dit geldt ook binnen vijf dagen na contact met een zieke persoon. Op die manier kan vaak worden voorkomen dat windpokken nog uitbreken, of kan het verloop ervan in ieder geval gunstig worden beïnvloed.

Vooral wanneer een kinderwens bestaat, is het voor de eigen bescherming en die van het ongeboren kind belangrijk om te zorgen voor een voldoende maternale immuniteit tegen de ziekteverwekkers. Contact met mensen die windpokken hebben, moet worden vermeden zolang zij nog besmettelijk zijn.

Gepubliceerd op: 19.12.2025

____________________________________________________________________________________________________________________________