Tekenbeten - Wat zijn de gevaren van teken?

De meeste mensen zijn waarschijnlijk al eens in contact gekomen met teken, want de kleine, bloedzuigende spinachtigen zijn van maart tot november bijna overal actief waar planten staan. Iedereen die veel tijd buiten doorbrengt of een huisdier heeft dat veel tijd buiten doorbrengt, loopt daarom extra risico op teken. Hoewel de beet van de kleine bloedzuiger op zich volkomen ongevaarlijk is, kan de teek tijdens zijn bloedmaaltijd gevaarlijke ziekteverwekkers op mensen overbrengen. Lees verder om erachter te komen om welke ziektes het gaat, hoe u zich het beste beschermt tegen tekenbeten en hoe u een teek op de juiste manier verwijdert als u toch gebeten wordt.

Zodra de temperaturen in de lente stijgen tot ongeveer 7 à 8 graden begint het tekenseizoen. De kleine spinachtigen, die de winter in de grond hebben doorgebracht, worden actief en gaan op zoek naar een bloedmaaltijd. Teken komen in veel gebieden voor tot een hoogte van ongeveer 2.000 meter, praktisch overal waar planten voorkomen. Ze komen vooral voor in bossen, maar zelfs in tuinen, weilanden of parken bent u niet beschermd tegen de bloedzuigers. Teken voelen zich vooral thuis in struiken, in hoog gras of in het kreupelhout langs wegen, waar ze tot ongeveer een meter hoog kunnen klimmen. Teken worden meestal niet op bomen aangetroffen. Ze vallen dus niet - zoals vaak wordt aangenomen - van bovenaf op hun gastheer neer. In plaats daarvan vegen dieren of mensen ze gewoon van grassen, bladeren of takken af als ze langslopen.

Eenmaal op zijn gastheer gaat de teek op zoek naar een geschikte plek voor zijn bloedmaaltijd. Het beestje kiest bij voorkeur een warme, vochtige en beschermde plek op het lichaam waar de huid bijzonder dun is en goed doorbloed, zoals de achterkant van de knie, elleboog en lies, de oksel, achter de oren, in de nek of haarlijn. De teek zoekt de beste plek om te bijten en heeft daar één tot enkele uren voor nodig. Als hij niet wordt ontdekt, zuigt hij zich gedurende enkele dagen vol met bloed (hij kan dan tot 200 keer zoveel wegen als voor de bloedmaaltijd) en valt dan vanzelf van het lichaam.

De beet van een teek is volledig pijnloos. Als u er niet specifiek naar op zoek gaat nadat u buiten bent geweest, blijft het diertje vaak lange tijd of zelfs helemaal onopgemerkt. Slechts in sommige gevallen begint de prikplaats na een tijdje te jeuken. Als de teek op dat moment zijn bloedmaaltijd nog niet heeft gegeten en nog in de huid zit, is de situatie duidelijk. Als de teek er echter al is afgevallen, is het heel gemakkelijk om de beet te verwarren met een muggenbeet. Als er geen ontstekingsreactie met jeuk en roodheid is, kan het zijn dat de teek helemaal geen zichtbare sporen achterlaat.

Als u buiten bent geweest en niet kunt uitsluiten dat u door een teek bent gebeten, moet u de verdachte plekken op de huid goed in de gaten houden. Een kleine, jeukende rode plek op de huid is in eerste instantie geen reden tot ongerustheid, maar een normale ontstekingsreactie die meestal een paar dagen na het verwijderen van de teek verdwijnt. Roodheid of zwelling die langere tijd aanhoudt of die zich pas dagen of weken na een tekenbeet ontwikkelt, kan echter een eerste indicatie zijn van een infectie met bepaalde ziekteverwekkers.

Het gevaar van een teek komt niet van de beet zelf, maar van verschillende bacteriën en virussen waarmee het dier mensen kan besmetten als het bloed zuigt. De belangrijkste ziekten die door teken worden overgedragen zijn tekenencefalitis (TBE) en de ziekte van Lyme.

De ziekte van Lyme, ook bekend als Lyme borreliose, is een bacteriële infectie die jaarlijks ongeveer één op de 100 mensen treft na een tekenbeet. De ziekte van Lyme kan worden herkend aan een ringvormige rode kleur van de huid rond de plek van de beet, bekend als erythema migrans. Dit komt echter maar bij ongeveer de helft van alle geïnfecteerde mensen voor. Andere tekenen van de ziekte van Lyme zijn griepachtige symptomen, gewrichts- en spierpijn, verlammingsverschijnselen, hoofdpijn en gewrichtsontsteking. Als u tekenen van de ziekte van Lyme opmerkt na een tekenbeet is het raadzaam om snel een arts te raadplegen. Behandeling met geschikte antibiotica zoals doxycycline of amoxicilline geneest de ziekte meestal zonder gevolgen. De werkzame stoffen cefuroxime axetil of azitromycine kunnen als alternatieve therapieën worden gebruikt. Zonder therapie is er echter een verhoogd risico op een ernstig verloop van de ziekte met infectie van de hersenen en zenuwen (neuroborreliose) of de gewrichten (Lyme-artritis).

In tegenstelling tot de ziekte van Lyme is tekenencefalitis (TBE) een virusziekte die in veel gebieden en landen voorkomt. Over het algemeen is het risico op besmetting met TBE erg klein. Als de ziekte zich echter toch voordoet, neemt ze bij ongeveer de helft van de getroffenen een ernstig verloop aan. In dit geval raken de hersenen en het hersenvlies ontstoken nadat de eerste griepachtige symptomen zijn verdwenen. Typische symptomen zijn:

• hernieuwde temperatuurstijging
• ernstige vermoeidheid
• hoofdpijn
• verminderd bewustzijn
• coördinatiestoornissen
• verlammingen
• slik-, gezichts- en spraakstoornissen.

De symptomen van verlamming in het gezicht, de armen en benen kunnen blijvend zijn. Mensen die in een TBE-risicogebied wonen en veel buiten zijn, kunnen informatie krijgen over een TBE-vaccinatie.

Als u een teek op uw lichaam ontdekt nadat u buiten bent geweest, moet u deze onmiddellijk verwijderen, omdat het risico om de ziekte van Lyme op te lopen binnen 24 uur na een beet nog steeds erg klein is. Het is echter belangrijk om de teek op de juiste manier te verwijderen, dat wil zeggen zonder in het dier te knijpen. De benodigde hulpmiddelen zoals tekenkaarten en speciaal gevormde tekenpincetten koopt u bijvoorbeeld bij de apotheek.

Als een deel van het zuigapparaat in de huid achterblijft wanneer de teek eruit wordt getrokken (dit is te herkennen aan een klein zwart puntje onder de huid) is dit geen probleem. Laat de rest van de teek gewoon door uw huisarts verwijderen.

Er zijn verschillende effectieve manieren om uzelf te beschermen tegen een tekenbeet:

• Draag lange, gesloten kleding en stevige schoenen als u in hoog gras of in struiken en kreupelhout bent om het voor teken moeilijker te maken om uw huid te bereiken.
• Trek uw sokken over uw broek om te voorkomen dat teken in uw broekspijpen komen.
• Draag bij voorkeur lichtgekleurde kleding waarop teken gemakkelijker te herkennen zijn.
• Bij de apotheek zijn zogenaamde afweermiddelen (acariciden) verkrijgbaar die u op de huid en eventueel ook op kleding kunt aanbrengen om teken af te weren. Het effect is echter beperkt in de tijd.
• Controleer uzelf of uw kind na een verblijf in de buitenlucht zorgvuldig op teken, vooral op de lichaamsdelen waar de dieren zich ophouden. Als u een teek vindt, verwijder deze dan onmiddellijk met een geschikt hulpmiddel.

Gepubliceerd op: 21.10.2025

____________________________________________________________________________________________________________________________