Rosacea- Oorzaken, symptomen en behandeling

Rosacea is een veelvoorkomende, chronische, inflammatoire, niet-besmettelijke huidaandoening die in opvlammingen optreedt en voornamelijk het gezicht aantast. Volwassen vrouwen en mannen ouder dan 30 jaar hebben doorgaans last van een rode huid in het gezicht en verwijde fijne bloedvaatjes rond het voorhoofd, de neus, de wangen en de kin. In België heeft ongeveer vijf tot zeven procent van alle volwassenen er last van. Bij kinderen is de aandoening eerder zeldzaam. Rosacea wordt onderverdeeld in vier typen, op basis van de ernst van de ontsteking. Verschillende leefstijlfactoren kunnen rosacea negatief beïnvloeden en zo het zelfvertrouwen aantasten. Rosacea is niet te genezen, maar de symptomen kunnen wel worden verlicht.

Rosacea is een niet-besmettelijke, chronische ontstekingsziekte van de huid. Het is ongeneeslijk en wordt gekenmerkt door rode vlekken, verwijde haarvaatjes, papels (huidknobbeltjes) en puistjes, die voornamelijk in het gezicht voorkomen. De ziekte treedt op in opvlammingen en wordt, afhankelijk van de ernst, ingedeeld in vier niveaus. In een vergevorderd stadium kan rosacea lijken op acne. De comedonen (meeëters) die vaak met acne gepaard gaan, ontbreken echter. Omdat rosacea, ook wel couperose of gezichtsroos genoemd, meestal pas optreedt na de leeftijd van 30 jaar wordt het ook wel volwassen acne genoemd. Mensen met rosacea hebben verschillende opties om de ontstoken huid te verzachten en opvlammingen te voorkomen.

De symptomen van rosacea worden veroorzaakt door permanent verwijde bloedvaten en huidontstekingen. Het komt voornamelijk voor in het gezicht, rond de neus, wangen, voorhoofd en kin. Roodheid, verwijde haarvaten, huidbultjes en puistjes kunnen ook voorkomen op de rug, borst en hoofdhuid. Afhankelijk van de ernst kan de huid in de getroffen gebieden erg droog of gezwollen zijn, vervellen, branden of zelfs jeuken. In ernstige gevallen ontstaan er gezwellen, phymas genaamd.

De verschillende stadia van rosacea:

• Voorstadium (rosacea diathese): In dit stadium van rosacea treden er opvlammingen van voorbijgaande roodheid van de huid op, ook wel flushes genoemd. Deze kunnen worden veroorzaakt door verschillende prikkels, zoals bepaalde cosmetica, temperatuur of voedsel. In latere stadia blijft de roodheid meestal bestaan. Veel patiënten hebben in dit vroege stadium van rosacea al last van een rode huid.
• Stadium I (rosacea erythematosa teleangiectatica): In dit stadium van rosacea is de huid constant rood. Daarnaast vormen zich in wisselende mate verwijde haarvaten. Patiënten klagen vaak over een branderig gevoel, prikken, jeuk of droogte en schilfering van de aangetaste huid.
• Stadium II (rosacea papulopustulosa): Naast aanhoudende roodheid in het midden van het gezicht verschijnen er ontstoken, rode huidbultjes en puistjes, die wekenlang aanhouden. Naarmate de rosacea vordert, kan het hele gezicht worden aangetast. Soms verspreiden de symptomen zich naar de borst, nek, decolleté en hoofdhuid. Deze zwaartegraad is vergelijkbaar met die van een door acne aangetaste huid, maar dan zonder de meeëters. Als ze wel voorkomen, is het een gemengde vorm. Soms kan er vochtophoping in het gezicht optreden, ook wel lymfoedeem genoemd.
• Stadium III (glandulaire hyperplastische rosacea): Dit is de meest ernstige vorm van rosacea. Hier ontstaan goedaardige gezwellen (fyma) van het bindweefsel en de talgklieren. Deze bolvormige gezwellen komen vooral bij mannen voor en vormen een bijzonder psychologische belasting, omdat ze kunnen voorkomen op prominente plekken zoals het voorhoofd, de neus (knolneus), de kin, het oor of het ooglid.

Een bijzondere vorm is oftalmische rosacea (oftalmorosacea). Deze aandoening komt in ongeveer 30 tot 50 procent van de gevallen voor. De meest voorkomende symptomen zijn ontstoken oogleden, wat kan leiden tot droge, branderige of tranende ogen met een gevoel van een vreemd voorwerp en een rode ooglidrand. Droge ogen veroorzaken ook visuele stoornissen zoals wazig zien en verhoogde lichtgevoeligheid.

De oorzaken van rosacea zijn tot op heden grotendeels onbekend. Er worden echter verschillende factoren vermoed, waaronder een erfelijke (genetische) aanleg. Het is bekend dat bepaalde families een grotere kans hebben op rosacea, zoals mensen met een lichte huid in West- en Noord-Europa.

Een stoornis van het aangeboren immuunsysteem lijkt ook een rol te spelen bij het ontstaan van rosacea. Vermoed wordt dat een verhoogde productie van veranderde antimicrobiële eiwitten, cathelicidinen genaamd, bijdraagt aan de ontsteking. Een andere mogelijke oorzaak van rosacea is een overreactie van de huid op haarfollikelmijten (Demodex), die van nature op de huid voorkomen. Deze veronderstelling wordt ondersteund door het feit dat de huid van patiënten dichter bevolkt is met haarfollikelmijten dan die van mensen met een gezonde huid.

De symptomen van rosacea worden verergerd door bepaalde triggers, zoals blootstelling aan de zon (uv-licht), pittig eten, alcohol, warme dranken en stress.

Vaak kan een dermatoloog rosacea herkennen aan de karakteristieke verwijde bloedvaten en rode huid. Om een andere aandoening, zoals acne of periorale dermatitis (ook wel bekend als stewardessziekte of cosmetische acne) uit te sluiten, neemt de arts een huidmonster (biopsie). Het type en de ernst van de rosacea kunnen vervolgens onder de microscoop worden vastgesteld.

Als rosacea niet wordt behandeld, verergert het meestal in fasen. De symptomen kunnen effectief worden verlicht met verschillende medicijnen in combinatie met speciale huidverzorgingsproducten. Behandelingen zonder medicatie zijn ook een optie.

De medicamenteuze behandeling van rosacea wordt onderverdeeld in lokale en systemische therapie. Soms worden beide behandelingen gecombineerd.

Bij stadium I en II van rosacea is een lokale, oftewel uitwendige behandeling meestal voldoende. Deze wordt meestal gedurende een lange periode uitgevoerd om de huidverbetering zo lang mogelijk te behouden. De werkzame stoffen worden als crème, gel of lotion op de aangetaste huid aangebracht.

Een van de actieve ingrediënten dat wordt gebruikt bij de lokale behandeling van rosacea is metronidazol, een antibioticum. Het heeft ontstekingsremmende eigenschappen en wordt veel gebruikt bij rosacea. Het wordt direct op de aangetaste huid aangebracht als gel, crème of lotion. Vermijd zonnebaden of een bezoek aan de zonnebank gedurende de hele behandelperiode. Een ander actief ingrediënt dat wordt gebruikt bij de behandeling van rosacea is azelaïnezuur. Dit heeft ook ontstekingsremmende eigenschappen. Het medicijn wordt als gel aangebracht en voorkomt dat de talgklieren verhoornen.

Azelaïnezuur en metronidazol zouden ook een remmende werking hebben op het immuunsysteem, dat vaak overreageert bij rosacea. Beide actieve ingrediënten verlichten voornamelijk de knobbeltjes en blaasjes. Ze helpen echter niet tegen de typische roodheid in het gezicht die gepaard gaat met rosacea. Hiervoor is brimonidine ontwikkeld. Aangebracht als een gel op het gezicht zorgt het ervoor dat de kleine bloedvaatjes zich vernauwen, waardoor de roodheid vervaagt. Brimonidine is vooral effectief bij rosacea in stadium I.

Bij mildere vormen van rosacea is het vaak voldoende om medicatie op de aangetaste plekken aan te brengen. In ernstige gevallen is echter een aanvullende systemische behandeling noodzakelijk, bijvoorbeeld in de vorm van tabletten. De werkzame stof bereikt het hele lichaam via de bloedbaan en is daardoor effectiever dan lokale therapie. In deze gevallen worden antibiotica gebruikt. Het antibioticum doxycycline wordt meestal gebruikt omdat het beter wordt verdragen door maag en darmen dan andere antibiotica. Bij de behandeling van rosacea wordt gebruikgemaakt van een bijzondere eigenschap. In lage doseringen werkt doxycycline namelijk niet tegen bacteriën, maar heeft het voornamelijk een ontstekingsremmende werking en remt de stof het overreagerende immuunsysteem. Het nadeel hiervan is dat het vaak leidt tot ernstige bijwerkingen, zoals diarree, misselijkheid of lichtgevoeligheid. Als doxycycline niet wordt verdragen, worden andere antibiotica gebruikt.

Naast medicamenteuze behandeling is er ook een niet-medicamenteuze behandeling mogelijk bij rosacea.

Lasertherapie houdt in dat de kleine bloedvaatjes met warmte worden dichtgeschroeid. Hiervoor worden geconcentreerde, hoogenergetische lichtstralen op de aangetaste huid gericht. Mogelijke bijwerkingen zijn oppervlakkige brandwonden, herkenbaar aan blaren, korstjes en zwellingen. Lasertherapie kan ook fymas verwijderen.

Bij fotodynamische therapie (PDT) wordt de door rosacea aangetaste huid eerst behandeld met een fotosensibilisator, een stof die de huid gevoeliger maakt voor licht. Deze gebieden worden vervolgens bestraald met licht van een specifieke golflengte. Dit verandert de structuur van de fotosensibilisator, wat op zijn beurt de defecte huidstructuren vernietigt.

Hoewel rosacea medisch behandelbaar is, kunnen patiënten zelf veel doen om de symptomen en daarmee de pijn te verminderen. De roodheid wordt vaak veroorzaakt door verschillende prikkels. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen externe en interne prikkels:

Externe prikkels voor rosacea zijn onder andere:

• cosmetica zoals zeep, nat scheren bij mannen
• temperatuur (hitte, kou, plotselinge temperatuurschommelingen)
• blootstelling aan de zon (uv-licht)

Interne prikkels zijn:

• pittig eten
• alcohol
• warme dranken
• stress

Het is vaak moeilijk om de enige trigger voor een opvlamming van de rosacea te achterhalen, en iedereen reageert anders. Daarom is het nuttig om een paar weken of maanden een dagboek bij te houden. Dit maakt het makkelijker om te achterhalen welke voedingsmiddelen, dranken, activiteiten of cosmetica de opvlamming kunnen hebben veroorzaakt.

Voor de huidverzorging raden we u aan om reinigingsmelk of huidvriendelijke – dit wil zeggen zeepvrije, pH-neutrale – waslotions te gebruiken die met lauw water worden afgespoeld. Over het algemeen is het voor een huid met rosacea raadzaam om cosmetica met circulatiestimulerende ingrediënten zoals menthol of kamfer te vermijden, evenals producten die bedoeld zijn voor gebruik bij acne. Stoffen die aan de oppervlakte actief zijn, fruitzuren en scrubbende ingrediënten zijn te agressief voor een gevoelige huid met rosacea. Ook alcohol en parfum moeten als ingrediënten worden vermeden, omdat ze de huid alleen maar onnodig irriteren.

Mensen met rosacea hoeven cosmetica niet helemaal te vermijden. Het is wel belangrijk om te letten op de ingrediënten in vloeibare make-up en producten te vermijden die te vet of geparfumeerd zijn. Schoonheidssalons bieden vaak nuttige tips voor huidverzorging en make-up.

Het is altijd raadzaam om uw huid te beschermen tegen sterke uv-straling en zonnebrand als u last hebt van rosacea.

Gepubliceerd op: 27.11.2025

____________________________________________________________________________________________________________________________