Psoriasis – waar komt het vandaan en wat helpt echt

Psoriasis is een chronische aandoening die erfelijk bepaald en niet besmettelijk is. De ziekte verloopt meestal in episodes. Kenmerkend is dat de huid tijdens zo’n episode rood wordt, ontstoken raakt en schildert; ook gewrichten of nagels kunnen door ontstekingen worden aangetast. Psoriasis is weliswaar niet te genezen, maar kan meestal goed worden behandeld.

De schubvormige huidontsteking psoriasis is een chronische ontstekingsziekte die vooral de huid aantast, maar ook de gewrichten en nagels kan beïnvloeden. Kenmerkend zijn zilverkleurige, schilferige veranderingen in de huid die rood zijn en soms hevig jeuken. Veel mensen met psoriasis hebben periodes waarin ze weinig tot geen klachten hebben. Deze wisselen meestal af met episodes van ernstige klachten, die men “opvlammingen” noemt.

Bij psoriasis werken de afweerreacties van het lichaam niet zoals het hoort. Het immuunsysteem valt het eigen weefsel aan en doet alsof er sprake is van een verwonding. Hierdoor ontstaat er een ontsteking in het lichaam. Het lichaam wordt continu aangezet tot het aanmaken van nieuwe huidcellen en deze huidcellen verplaatsen zich sneller naar het huidoppervlak.

Afhankelijk van waar welke klachten optreden, onderscheiden dokters verschillende vormen van psoriasis. Typische verschijningsvormen zijn:

Psoriasis vulgaris, ook wel psoriasis en plaque genoemd: Dit is de meest voorkomende vorm van psoriasis. Kenmerkend zijn ontstoken, schilferige plekken die symmetrisch optreden, dus aan beide kanten van het lichaam. Vooral de hoofdhuid, rug, ellebogen en/of knieën zijn vaak aangetast, maar plaque-psoriasis kan ook voorkomen bij de navel, in de bilplooi en achter de oren.

Psoriasis intertriginosa: Hierbij zijn vooral huidplooien aangetast, waar de huid meestal vochtig is, waardoor er geen schilfers optreden. De vaak felrode huidplekken komen vooral voor in de oksel, onder of tussen de borsten, bij de navel, in de liesstreek en in de bilplooi.

Psoriasis guttata: Op de huid verschijnen aanvankelijk verspreide puntvormige roodheden, die uitgroeien tot druppelvormige roodheden met een zilverkleurige schilferende kern.

Nagelpsoriasis: De nagels kunnen in verschillende mate aangetast zijn. Wanneer zich kleine putjes vormen, spreekt men van putnagels. Als de nagels eruit zien alsof ze met schuurpapier zijn opgeruwd, noemt men dit trachyonychie. IN sommige gevallen verschijnen er gelig-bruine vlekken op de nagels (“olievlekken”). Ook kan de nagelgroei verstoord zijn, waardoor de nagels dikker worden en zelfs loslaten van het nagelbed. Dit komt vooral voor bij ernstige aantasting van de nagels.

Psoriasis artritis: De ontsteking betreft in dit geval de gewrichten. Hierdoor worden de gewrichten stijf, gezwollen en pijnlijk. De gewrichtsstijfheid doet zich vooral ‘s ochtends voor en neemt meestal ongeveer een half uur na het opstaan af. Vaak gaat psoriasis artritis gepaard met vermoeidheid, die in de medische taal fatigue wordt genoemd.

Het is nog niet helemaal duidelijk hoe psoriasis precies ontstaat. Wat wel zeker is, is dat de genetische aanleg een belangrijke rol speelt. Het erfelijk materiaal alleen bepaalt echter nog niet of iemand daadwerkelijk psoriasis ontwikkelt, zogenaamde provocatiefactoren dragen ook bij aan het ontstaan van de ziekte. Hierbij horen onder andere:

• Keelontstekingen veroorzaakt door streptokokken,
• Ontstekingen van het tandvlees,
• Stress,
• Bepaalde medicijnen

Diezelfde provocatiefactoren kunnen ook tijdens het verloop van de ziekte een opvlamming van de psoriasis veroorzaken. Daarnaast melden veel mensen nog andere triggers, waaronder:

• Zonnebrand,
• Zeer heet douchen,
• Huidverwondingen (bijvoorbeeld door krabben, tatoeages, piercings),
• Nicotine,
• Overmatig alcoholgebruik.

Omdat niet de ziekte zelf, maar de aanleg ervoor via de genen wordt overgeërfd, kan psoriasis ook optreden als niemand in de familie aan de aandoening lijdt.

Een klassieke plaque psoriasis kan meestal goed worden gediagnosticeerd op basis van de typische huidveranderingen. Daarvoor is een grondig onderzoek van de huid nodig, bij voorkeur door een huidarts, oftewel een dermatoloog. Soms is het noodzakelijk om de diagnose te bevestigen door een klein stukje huid weg te nemen (biopt), vooral wanneer het gaat om een atypische vorm van psoriasis, zoals psoriasis intertriginosa of nagelpsoriasis, die gemakkelijk verward kunnen worden met een schimmelinfectie.

Bij het onderzoek bepaalt de arts ook de ernstgraad van de aandoening. Deze hangt onder andere af van hoe groot het aangedane huidoppervlak is. Deze waarde wordt in procenten uitgedrukt en internationaal aangeduid als BSA (Body Surface Area, oftewel lichaamsoppervlak). Een andere veelgebruikte maat is de PASI (Psoriasis Area and Severity Index). Bij de berekening van de PASI worden de mate van roodheid van de huid, de schilfering, de dikte van de plaques en het percentage aangedane huidoppervlak meegenomen. Omdat psoriasis bij veel mensen gepaard gaat met een vermindering van de levenskwaliteit, beoordeelt de arts bij het bepalen van de ernst meestal ook de impact op het dagelijks leven. Dit gebeurt aan de hand van een vragenlijst, zoals de DLQI (Dermatology Life Quality Index).

Er zijn verschillende classificatiesystemen om de ernstgraad van psoriasis te meten. Een veelgebruikte indeling is als volgt:

• Lichte psoriasis: BSA ≤10 en PASI ≤ 10 en DLQI ≤ 10
• Middelzware tot zware psoriasis: (BSA > 10 of PASI > 10) en DLQI > 10

De arts moet daarnaast rekening houden met bijzondere omstandigheden die de ernstgraad kunnen verhogen. Hierbij hoort bijvoorbeeld wanneer de patiënt last heeft van hevige jeuk of wanneer psoriasis de volgende lichaamsdelen aantast: zichtbare plekken, grote delen van de hoofdhuid, het genitale gebied, de handpalmen, de voetzolen of de vingernagels.

Er zijn verschillende mogelijkheden om psoriasis te behandelen. Deze omvatten onder andere:

• Huidverzorging: De juiste huidverzorging is een essentieel onderdeel van de behandeling van psoriasis en moet, ongeacht de ernst van de aandoening, altijd deel uitmaken van het behandelplan. Het is belangrijk om de huid niet alleen tijdens een opvlamming, maar ook in de periodes tussen de opvlammingen goed te blijven verzorgen.
• Geneesmiddelen voor op de huid en de hoofdhuid: Deze behandelvorm wordt ook wel topische therapie genoemd. Bij milde psoriasis is dit doorgaans voldoende om de klachten doeltreffend te verlichten. Typische voorbeelden zijn corticosteroïden en de vitamine D3-analogen calcipotriol en tacalcitol.
• Geneesmiddelen in de vorm van tabletten of injecties: Deze behandelingsopties, ook wel systemische therapieën genoemd, worden voornamelijk toegepast bij matige tot ernstige psoriasis. Hieronder vallen onder andere : acitretine, ciclosporine, fumaraatverbindingen, methotrexaat, biologicals zoals TNF-α-remmers (Adalimumab, Certolizumab, Etanercept, Infliximab), IL-17-antiliichamen (Brodalumab, Ixekizumab, Secukinumab), IL-23-antilichamen (Guselkumab, Risankizumab, Tildrakizumab) en IL-12/23-antilichamen (Ustekinumab), alsook PDE4-remmer zoals Apremilast.
• Lichttherapie: Er zijn verschillende vormen van lichttherapie, waarvan de smalspectrum-UVB-therapie en de combinatie van psoraleen met UVA-bestraling (PUVA) het meest voorkomend zijn. Psoraleen is een natuurlijk voorkomende stof die de huid gevoeliger maakt voor licht. Lichttherapie wordt vaak gecombineerd met andere behandelingsvormen.
• Klimaattherapie: Dit verwijst meestal naar langere verblijven in zonnige gebieden, ook wel een psoriasiskuur genoemd. Tijdens het verblijf neemt de patiënt regelmatig eerst een bad in zeewater, gevolgd door zonnebaden. Een populaire bestemming voor klimaattherapie is de Dode Zee, vanwege het bijzonder hoge zoutgehalte.

Het goede nieuws is dat u zelf veel kunt doen om opvlammingen van psoriasis te voorkomen of om de ernst ervan te verminderen. Om uw persoonlijke triggers te ontdekken, kan een dagboek heel nuttig zijn. U kunt zo’n dagboek klassiek op papier bijhouden of digitaal in een app. Naast het identificeren van triggers kan een dagboek ook helpen om bij te houden of en hoe goed een bepaalde behandeling bijvoorbeeld werkt.

Neem daarnaast een gezonde levensstijl aan met voldoende beweging, een uitgebalanceerd dieet met veel vers (suikervrij) fruit en groenten, eiwitten en plantaardige oliën, en zo min mogelijk stress. Vermijd alcohol en sigaretten. Als u overgewicht heeft, kan het zinvol zijn om af te vallen.

Goede huidverzorging wordt beschouwd als de basistherapie bij psoriasis. Hierbij worden zowel middelen zonder werkzame stoffen gebruikt, zoals zalven, crèmes, lotions of baden met voedende, vochtbindende en verzorgende eigenschappen, als bereidingen die werkzame stoffen bevatten zoals ureum of salicylzuur. Het is belangrijk dat u uw huid regelmatig insmeert, zodat de huid soepel blijft, niet uitdroogt en beter beschermd is tegen kloofjes, irritaties en andere huidbeschadigingen. Omdat iedere huid anders is, is het het beste om in overleg met uw dermatoloog uit te zoeken wat goed is voor u en uw huid. Dit kan afhankelijk van de situatie en het seizoen verschillen: veel mensen geven bijvoorbeeld in de winter en bij zeer droge plekken de voorkeur aan vette zalven, terwijl ze in de zomer liever lichte crèmes en lotions gebruiken. Mensen met psoriasis op de hoofdhuid wordt aangeraden om hun haar zo voorzichtig mogelijk te wassen en te stylen.

Omdat huidverzorging, doktersbezoeken en behandelingen veel tijd kunnen kosten, kan het voor patiënten een uitdaging zijn om dit alles te combineren met familie, werk en vrije tijd. Daarnaast trekken veel mensen zich terug als gevolg van de ziekte en isoleren ze zich uit angst voor afwijzing of schaamte over de zichtbare huidveranderingen. Dit kan erg belastend zijn en de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen. Trainingen kunnen helpen om beter met de ziekte om te gaan. Bespreek dit met uw dermatoloog, die u passende mogelijkheden kan aanbevelen. En aarzel niet om ook psychologische hulp te zoeken als u zich door de ziekte slecht voelt. Veel patiënten ervaren het als steunend om ervaringen uit te wisselen in zelfhulpgroepen.

Gepubliceerd op: 07.08.2025

____________________________________________________________________________________________________________________________