Osteoporose - symptomen, behandeling en oorzaken

Artsen gebruiken de term osteoporose (botverlies) om een vermindering van de botmassa aan te duiden. De reden hiervoor is een verstoorde botstofwisseling. Naarmate de ziekte voortschrijdt, worden de botten brozer, waardoor het risico op botbreuken toeneemt. Het doel van therapie is om het risico op botbreuken te verminderen en zo botbreuken te voorkomen. De basis van de therapie bestaat uit een uitgebalanceerd dieet, voldoende calcium en vitamine D en regelmatige lichaamsbeweging. Als het risico op breuken laag is, zijn deze maatregelen meestal voldoende.

Osteoporose is de meest voorkomende skeletziekte bij mensen. In heel Europa krijgt ongeveer één op de acht mensen boven de 50 jaar een wervelfractuur als gevolg van osteoporose. Eén op de drie vrouwen en één op de negen mannen boven de 80 jaar krijgt een breuk in de nek van het dijbeen. De botmassa van een gezond bot wordt gelijkmatig opgebouwd en afgebroken. Bij osteoporose verschuift deze balans echter in het voordeel van de afbraak. De afname in botdichtheid zorgt ervoor dat de botstructuur verslechtert. Als er al breuken zijn opgetreden als gevolg van osteoporose spreekt men van manifeste osteoporose.

Specialisten verdelen osteoporose in een primaire en een secundaire vorm. Ongeveer 95% van de getroffenen lijdt aan primaire osteoporose, die wordt gekenmerkt door een verminderde opname van calcium in de botten. Een van de redenen hiervoor is een verandering in de hormoonhuishouding. Bij vrouwen na de menopauze (overgang) daalt de concentratie vrouwelijke geslachtshormonen (oestrogenen), die onder andere verantwoordelijk zijn voor de botvorming, snel en sterk. Hetzelfde gebeurt met het testosteronniveau bij oudere mannen, maar dit daalt langzamer en minder sterk. Daarom komt deze vorm van osteoporose vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Ongeveer 5% van de getroffenen heeft een secundaire vorm van osteoporose. Dit wordt veroorzaakt door ondervoeding of de inname van bepaalde medicijnen. Naast cortisonen zijn dit vooral geneesmiddelen die gebruikt worden bij kankertherapie (zogenaamde cytostatica).

Sommige risico's voor osteoporose, zoals leeftijd en geslacht, zijn onveranderlijk. Daarnaast zijn er andere beïnvloedbare factoren die osteoporose bevorderen:

• calciumarme voeding
• tekort aan vitamine D
• veranderingen in de hormoonhuishouding
• onderliggende ziekten van de botstofwisseling (familiegeschiedenis van ziekten)
• medicijnen voor de behandeling van andere ziekten
• ondervoeding en ondergewicht (BMI onder 20)

Y

• gebrek aan lichaamsbeweging

Als osteoporose wordt vermoed, zal de behandelend arts de patiënt eerst vragen naar zijn klachten en risicofactoren (medische voorgeschiedenis), gevolgd door een lichamelijk onderzoek. Daarnaast kan de arts de botdichtheid meten (densitometrie) om het mineraalgehalte van het dijbeen en de lumbale wervelkolom te bepalen. Als er sprake is van vergevorderde osteoporose met een groot verlies aan botmassa kan dit worden vastgesteld met een röntgenonderzoek. Het vermoeden kan worden bevestigd door het gehalte calcium en vitamine D te bepalen met een bloedtest in een laboratorium. Met een onderzoek van andere bloedwaarden zijn andere ziekten uit te sluiten.

Er staan de arts verschillende maatregelen ter beschikking om osteoporose te behandelen. Tijdens de behandeling worden verschillende doelen nagestreefd. Deze omvatten:

• fracturen voorkomen
• verbetering van de levenskwaliteit door behoud van mobiliteit en vermindering van pijn
• voorkomen van progressie van de ziekte

Afhankelijk van de ernst en oorzaak van de ziekte wordt het behandelplan op maat gemaakt en bestaat het meestal uit meerdere maatregelen:

• niet-medicamenteuze basistherapie om fracturen te voorkomen
• therapie om de pijn na fracturen te verlichten
• geneesmiddelentherapie (vaak voor manifeste osteoporose)

De therapie is in eerste instantie gebaseerd op niet-farmacologische maatregelen. Deze zijn bedoeld om een verergering van osteoporose en de daaruit voortvloeiende botbreuken te voorkomen. De zogenaamde basistherapie bestaat uit een adequate inname van calcium en vitamine D en regelmatige lichaamsbeweging. Deze maatregelen alleen zijn meestal al voldoende om het risico op botbreuken aanzienlijk te verminderen. Daarnaast kan de arts een speciale vorm van fysiotherapie voorschrijven om de spieren van de getroffenen te versterken en het individuele risico op vallen te verminderen.

Omdat osteoporose zich vaak gedurende een lange periode zonder symptomen ontwikkelt, wordt het vaak te laat herkend en pas nadat er fracturen zijn opgetreden. Bij de manifeste vorm van osteoporose is alleen basistherapie meestal niet voldoende. In plaats daarvan worden verschillende medicijnen gebruikt. Naast bisfosfonaten, die botresorptie voorkomen en tegelijkertijd de botvorming bevorderen, gebruiken osteologen hormoonpreparaten die het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen bevatten. Medicatie wordt over het algemeen alleen gebruikt als er al verschillende risicofactoren en een lage botdichtheid aanwezig zijn.

Het verlies van botmassa is een natuurlijk proces en begint tussen het 30e en 35e levensjaar. De basis voor een goede botdichtheid wordt dus al gelegd in de kindertijd en adolescentie. Voldoende lichaamsbeweging op jonge leeftijd kan het risico op het ontwikkelen van osteoporose op latere leeftijd aanzienlijk verminderen. Lichaamsbeweging bevordert de botopbouw en creëert een evenwicht tussen de opbouw en afbraak van botmassa. Tegelijkertijd vullen buitensporten de vitamine D-voorraden aan. Een evenwichtig dieet dat rijk is aan calcium en het vermijden van tabak en alcohol kan helpen om osteoporose te voorkomen.

Gepubliceerd op: 17.11.2025

____________________________________________________________________________________________________________________________