Netelroos - oorzaak, behandeling en symptomen

Urticaria is een huiduitslag met typische huidveranderingen. Hoewel de precieze oorzaak niet volledig bekend is, zijn er wel verschillende triggers bekend. Deze omvatten omgevingsinvloeden zoals warmte en druk, maar netelroos kan ook worden veroorzaakt door infecties, parasieten of ziekten. Netelroos wordt vaak behandeld met antihistaminica of cortison. Als de triggers bekend zijn, is het belangrijk om deze te vermijden.

Het belangrijkste symptoom van netelroos is whealing. Dit zijn oppervlakkige, roodachtige huidverhogingen van verschillende grootte. Ze variëren van enkele millimeters tot de diameter van een handpalm. Meestal jeuken deze huidlaesies hevig; minder vaak geven ze een branderig gevoel op de aangetaste huidzone. Een kenmerkende eigenschap van deze huiduitslag is dat patiënten de neiging hebben om op het getroffen huidgebied te drukken en te wrijven om de jeuk te verlichten. Krabben verlicht de jeuk zelden.

De symptomen van netelroos verbeteren vaak zonder dat de aandoening wordt behandeld: Bij de acute vorm vaak al na een paar uur of binnen zes weken, bij de chronische vormen na maanden tot jaren. Bij de chronische vormen van netelroos is de kwaliteit van leven vaak beperkt.

Netelroos wordt veroorzaakt door een overreagerend immuunsysteem: bepaalde cellen van het lichaamseigen afweersysteem, de mestcellen, worden geactiveerd door een trigger en geven meer histamine af. Deze boodschapperstof verwijdt de bloedvaten in de huid en maakt hun wanden meer doorlaatbaar. Dit bevordert zwelling in de vorm van weeën en angio-oedeem, omdat vocht uit de bloedvaten kan ontsnappen en zich kan verzamelen in de huidlagen. Dit activeert zenuwcellen, wat de jeuk veroorzaakt. Het precieze mechanisme achter netelroos wordt echter nog niet volledig begrepen.
Mogelijke oorzaken van spontane netelroos zijn onder andere:

• acute infecties met virussen en bacteriën
• medicijnen zoals ontstekingsremmers, waaronder niet-steroïde anti-reumatica, bijvoorbeeld ibuprofen of diclofenac, maar vooral acetylsalicylzuur
• allergieën, bijvoorbeeld voor bepaald voedsel of insectengif
• strakke kleding
• alcohol

Spontane chronische urticaria daarentegen wordt vermoedelijk veroorzaakt door aanhoudende infecties, bijvoorbeeld door bepaalde bacteriën zoals streptokokken of de maagbacterie Helicobacter pylori. Schimmels zijn minder vaak voorkomende veroorzakers. Soms veroorzaken schildklieraandoeningen (zoals hyperthyreoïdie of hypothyreoïdie) allergieachtige intolerantiereacties (pseudoallergie) of auto-immuunziekten eveneens wheals.

In sommige gevallen veroorzaken milieu-invloeden netelroos:

• mechanische prikkels: zoals te strakke kleding en een te strakke riem (drukurticaria) of trillingen, zoals die van een drilboor (trillingsurticaria)
• temperatuur: contact met ijs, koud water en metalen (koude urticaria). Deze vorm van netelroos kan levensbedreigend zijn als de slijmvliezen sterk opzwellen door koude dranken. Als hitte netelroos uitlokt, wordt dit hitte-urticaria genoemd.
• licht: daglicht of uv A-straling van een solarium of halogeenlampen (lichturticaria)

Deze vormen van urticaria staan bekend als chronische fysieke urticaria en kunnen herhaaldelijk worden uitgelokt (chronische induceerbare urticaria, CINDU). Er zijn ook speciale vormen:

• cholinerge urticaria: de netelroos wordt uitgelokt door de verhoogde kerntemperatuur van het lichaam, bijvoorbeeld na gekruid eten, stress, sport of een warm bad.
• inspanninggeïnduceerde urticaria: de netelroos wordt veroorzaakt door fysieke inspanning.
• contacturticaria: de netelroos treedt op na contact met bepaalde voedingsmiddelen of andere irriterende stoffen, ongeacht een bestaande allergie.
• aquagene urticaria: netelroos wordt veroorzaakt door water, ongeacht de temperatuur. Deze vorm komt zeer zelden voor.

Netelroos of angio-oedeem is voor de arts gemakkelijk in één oogopslag te diagnosticeren. Om netelroos effectief te behandelen, vooral als het chronisch is, is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen. Hiervoor bespreekt de arts de medische voorgeschiedenis (anamnese) van de patiënt en vraagt bijvoorbeeld hoelang en hoe vaak de symptomen al aanwezig zijn, en of

• de wheals werden voorafgegaan door andere symptomen, zoals een griepachtige infectie of iets dergelijks.
• er allergieën, intoleranties of auto-immuunziekten bestaan.
• ze kunnen worden uitgelokt door omgevingsinvloeden zoals kou of druk.
• de wheals gepaard voorkomen met angio-oedeem.

Een bloedtest kan het ontstekingsniveau in het bloed bepalen, wat kan wijzen op een infectie. Andere ziekteverwekkers zoals parasieten kunnen worden geïdentificeerd met behulp van een ontlastings- of urinemonster. Als er een vermoeden is van fysieke urticaria kan de arts proberen de urticaria uit te lokken met geschikte prikkels zoals warmte, kou of druk.

De acute vorm van netelroos verdwijnt meestal zonder behandeling. Toch behandelen artsen netelroos vaak ook als de oorzaak nog niet bekend is, omdat het eerste doel is om de symptomen te verlichten. Afhankelijk van de ernst van de symptomen kan netelroos goed worden behandeld met hogere doses antihistaminica.

Deze therapie werkt echter niet altijd. Ernstige netelroos, uitgebreide wheals, angio-oedeem in het hoofdgebied of problemen met de bloedsomloop vereisen vaak een behandeling met andere werkzame stoffen. Recombinante monoklonale antilichamen gericht tegen immunoglobuline zijn dan een optie. Dit laatste is een antilichaam dat door het immuunsysteem wordt geproduceerd en allergische reacties uitlokt. Monoklonale anti-IgE antilichamen binden zich hieraan en remmen zo de reactie. Een kortdurende inname van cortison (glucocorticoïden) verlicht ook de symptomen.

Als u zich bewust bent van de triggers is het belangrijk deze te vermijden. Dit kan ook betekenen dat uw arts een medicijn dat u gebruikt moet vervangen door een ander medicijn. Bij hoofdpijn of ontstekingsklachten kan het bijvoorbeeld raadzaam zijn om van acetylsalicylzuur over te stappen op paracetamol. Hoewel dit ook een niet-steroïde ontstekingsremmer is, wordt het niet beschouwd als een trigger voor netelroos.

Als voedselintoleranties of -allergieën een mogelijkheid zijn, moeten de betreffende voedingsmiddelen worden vermeden. Voedingsadvies kan hierbij ondersteuning bieden. Vermijd ook irritatie van de huid door onnodig strakke kleding.

Gepubliceerd op: 31.10.2025

____________________________________________________________________________________________________________________________