Ziekte van Pfeiffer of klierkoorts: symptomen, besmetting en behandeling

Klierkoorts, ook wel de ziekte van Pfeiffer of mononucleose, is een zeer besmettelijke infectieziekte die veroorzaakt wordt door de zogenaamde Epstein-Barr-virussen (EBV). Dit is een groep van herpesvirussen die vooral via het speeksel van mens tot mens worden overgedragen.

De belangrijkste symptomen van klierkoorts zijn keelontsteking en koorts, maar ook zwelling van de lymfeklieren komt meestal voor. Doorgaans verdwijnt de ziekte na een paar weken vanzelf, maar in sommige gevallen blijft deze langer aanwezig of worden de symptomen zelfs erger.

De ziekte van Pfeiffer of klierkoorts is een virale infectie die zijn naam te danken heeft aan de meest voorkomende symptomen van de ziekte, namelijk koorts en gezwollen lymfeklieren. In medische kringen spreekt men ook wel over infectieuze mononucleose. De ziekte wordt veroorzaakt door het Epstein-Barr-virus (EBV), een herpesvirus, en wordt van mens tot mens overgedragen via het speeksel. Hierdoor spreekt men soms ook wel van de kusziekte of de studentenziekte. Hoewel klierkoorts vooral voorkomt bij jongvolwassenen tussen de 15 en 25 jaar, kunnen ook jongere kinderen slachtoffer worden, bijvoorbeeld als ze in nauw contact komen met de ouders. Zelfs als de ouders van een kind niet zelf symptomen hebben, kunnen ze het virus wel doorgeven. Eenmaal iemand een infectie heeft doorgemaakt, blijft het virus voor de rest van zijn of haar leven in het lichaam en kan het zelfs weer opduiken. De meeste mensen met een gezond immuunsysteem ervaren in dat geval niet opnieuw klachten, maar ze zijn wel nog altijd besmettelijk.

Ongeveer 95% van de mensen in Europa wordt besmet met klierkoorts vóór de leeftijd van 30 jaar. Kinderen hebben vaak zulke milde symptomen dat de diagnose niet eens wordt gesteld. Vaak gaat de infectie na ongeveer drie weken vanzelf weg, maar bij jongeren en volwassen duurt het meestal langer, soms zelfs maanden. Daarbij is er altijd een risico op complicaties.

De zogenaamde incubatietijd van klierkoorts – dit is de tijd die verloopt tussen de besmetting zelf en de eerste symptomen – is 30 tot 50 dagen, althans bij jongeren. Kinderen hebben er meestal veel sneller last van, vanaf 10 dagen na besmetting. De symptomen verschillen van persoon tot persoon, maar koorts, gezwollen lymfeklieren en keelontsteking komen vooral voor bij jongeren en volwassenen. Vaak treden er eerst typische griepklachten op, zoals hoesten, verkoudheid, keelpijn, hoofdpijn en spierpijn. Na een paar dagen loopt de lichaamstemperatuur op tot 38° of 39°C. De lymfeklieren, vooral die in de hals en nek, maar ook onder de oksels, op de borst en in de buik, worden dan soms zo groot als een ei. Tijdens de tweede en derde week van een infectie krijgt het slachtoffer plots acuut last van vermoeidheid, en die kan tot een paar weken aanhouden. Sommigen krijgen huiduitslag en omdat het virus ook de lever en de milt aantast, komen ook wel misselijkheid, buikpijn en zelfs geelzucht voor.

Kinderen jonger dan 10 jaar die besmet worden met dit virus vertonen doorgaans veel minder ernstige symptomen, waaronder lage koorts, vermoeidheid en licht gezwollen lymfeklieren. Hierdoor verwart men de ziekte vaak met een gewone verkoudheid. Soms blijven de symptomen zelfs helemaal uit.

Welke complicaties kunnen optreden bij de ziekte van Pfeiffer?

Hoewel de ziekte van Pfeiffer na drie weken meestal vanzelf verdwijnt, duurt het bij jongeren en volwassenen langer, soms meerdere weken of maanden. Zij kunnen daarbij last krijgen van complicaties:

• secundaire bacteriële infectie met streptokokken
• hersenvliesontsteking (meningitis)
• hartspierontsteking (myocarditis)
• longontsteking (bronchitis)
• nierontsteking (nefritis)
• leverontsteking (hepatitis) en geelzucht
• bloedarmoede (anemie)
• (zelden) een gescheurde milt of miltruptuur

Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn de complicaties meestal ernstiger. Zo kunnen de lymfeklieren vergroten en kan er bijgevolg lymfeklierkanker ontstaan.

Typische symptomen – waaronder gezwollen lymfeklieren en keelontsteking – zijn de eerste tekenen dat het gaat om klierkoorts. Een echografie kan duidelijk maken of de lever en milt vergroot zijn en een bloedonderzoek bevestigt meestal de diagnose. Ook grote vermoeidheid en uitputting wijzen soms op een infectie met het Epstein-Barr-virus.
De arts onderzoekt het bloed van de patiënt om de diagnose te bevestigen. Tijdens de eerste fase van de ziekte maakt het lichaam te weinig witte bloedcellen aan, maar naarmate de infectie vordert juist meer. Ook is er een verhoogde aanmaak van zogenaamde Pfeiffer-cellen, een soort afwijkende bloedcellen. De arts kan een aanvullende test doen om een infectie met andere virussen uit te sluiten, bijvoorbeeld door op zoek te gaan naar EBV-eiwitten of antistoffen in het lichaam van de patiënt. Antilichamen zijn een soort eiwitten die door bepaalde cellen van het immuunsysteem worden aangemaakt bij een infectie en het lichaam helpen het virus te bestrijden.

Hoewel er geen specifieke behandeling bestaat voor het Epstein-Barr-virus kan medicatie wel helpen om de symptomen, zoals koorts en pijn, te verlichten. Antibiotica helpen niet tegen virussen en hebben dus alleen effect op een secundaire bacteriële infectie met streptokokken. Bij ernstige zwelling van de amandelen, de milt of de lymfeklieren raadt een arts eventueel corticosteroïden aan, maar over het effect daarvan bestaat nog discussie. De zogenaamde virustatica of virusremmers maken zelden deel uit van een behandeling omdat ze meestal geen effect hebben. Men schrijft ze dan ook alleen voor bij patiënten met ernstige complicaties. Kinderen met klierkoorts moeten vooral veel water drinken, licht en vetarm eten en voldoende rusten, vooral lichamelijk. Het is ook aangeraden om zes tot acht weken niet te sporten.

Het beste wat patiënten met klierkoorts kunnen doen, is rusten en bij ernstige symptomen zelfs bedrust nemen. Drink voldoende als u last hebt van koorts en put uzelf niet te veel uit. Vooral jonge kinderen moeten voldoende vocht binnenkrijgen en niet te wild spelen. Als er sprake is van een vergrote milt, is het verstandig om zes tot acht weken niet te sporten. Vooral bal- en contactsporten brengen risico’s met zich mee, want een harde klap tegen de buik kan een gescheurde milt of bloedingen veroorzaken en is dus levensgevaarlijk.

Gepubliceerd op: 10.12.2025

____________________________________________________________________________________________________________________________