Slaapproblemen

Na een onrustige nacht voelen we de gevolgen van te weinig slaap aan ons lichaam. Slapen is belangrijk; het is zelfs van levensbelang om te overleven. Zeven tot acht uur slaap is wat de meeste mensen gemiddeld nodig hebben. Op die manier breng je een derde van je leven al slapend door. Maar waarom slapen we? En wat kunnen we doen als schaapjes tellen niet langer helpt? Het goede nieuws is dat kleine veranderingen in je dagelijks leven vaak al enorm kunnen helpen bij het vergemakkelijken van slapen en het in slaap vallen.

Waarom slapen we?

Terwijl wij slapen zien als een moment van rust, is niets minder waar voor ons lichaam. Wanneer je slaapt werkt het immers op volle snelheid! Spieren groeien, cellen vernieuwen zich, het immuunsysteem vormt nieuwe antilichamen. Vooral je hersenen zijn het meest actief terwijl je slaapt. Zo sorteren ze de informatie die je door de dag heen binnenkreeg, verwijderen ze onbelangrijke informatie en slaan ze de belangrijkste informatie op in het langetermijngeheugen. 

We kennen allemaal wel het advies dat je ergens even een nachtje over moet slapen, en daar zit veel waarheid in! Want nadat je brein alles heeft gecategoriseerd, kan je na een goede nachtrust vaak makkelijker een beslissing maken. Bovendien spoelen onze hersenen tijdens het slapen al die giftige stofwisselingsproducten en eiwitafzettingen uit die tijdens de dag werden gevormd. Dit zou op lange termijn bijdragen tot het tegengaan van bijvoorbeeld de Ziekte van Parkinson en Alzheimer.

Slaapstoornissen tegengaan verbetert je gezondheid aanzienlijk. Alle hersenprocessen kunnen ongestoord hun gang gaan, de bloeddruk daalt en infecties verminderen. Aangezien verscheidene hersen- en lichaamsfuncties zich tijdens de verschillende slaapfases herstellen, is het belangrijk om deze allemaal even toe te lichten. Zo heb je de lichte, diepe en REM-slaapfases die elkaar opvolgen in cycli van ongeveer 90 minuten. Als je bijvoorbeeld herhaaldelijk wakker wordt tijdens je diepe slaapfasen, dan voel je je in de ochtend nog steeds enorm moe, ondanks het feit dat je genoeg slaap hebt gehad.

Verschillende vormen van slaapstoornissen

Slaapstoornissen bestaan in alle maten; zo zijn er wel 80 verschillende vormen te onderscheiden. We sommen de belangrijkste even op:

• Slapeloosheid

Slapeloosheid is een term die gebruikt wordt om alle slaapstoornissen aan te duiden, samen met vroegtijdig wakker worden.

• Parasomnie

Parasomnie verwijst naar alle herhaalde slaaponderbrekingen, zoals onder andere slaapwandelen, nachtelijke eetbuien of het hebben van nachtmerries. 

• Hypersomnie

Mensen die lijden aan hypersomnie hebben geen slaaptekort, maar ze slapen teveel en hebben last van vermoeidheid door de dag heen. Dit gebeurt bijvoorbeeld in het geval van narcolepsie. 

• Ademhalingsstoornissen. 

Nachtelijke ademhalingsonderbrekingen - beter bekend onder de naam slaapapneu - een speciale vorm van een slaapstoornis. 

• Circadische ritmestoornissen

Wanneer het slaapritme verstoord wordt, bijvoorbeeld als gevolg van een ploegendienst of tijdverschuivingen, worden ook als een slaapprobleem gezien. 

Oorzaken van slaapstoornissen

Als je beter wilt slapen, dan moet je eerst kijken naar de mogelijke oorzaken. Omdat slaapstoornissen en slaapproblemen zo veelzijdig zijn, bestaan er ook zeer verschillende soorten therapieën. 

• Invloeden van buitenaf

Onze slaap kan door veel factoren worden beïnvloed. Een onrustige slaapomgeving met veel lawaai of licht kan al een grote invloed uitoefenen op ons slaapritme. Zo wordt je rime al snel overhoop gegooid bij een jetlag of ploegenarbeid. Stoffen zoals cafeïne, alcohol, drugs of medicijnen kunnen ons ook wakker houden. Zo kan je bijvoorbeeld op de bijsluiter checken welke invloeden een product heeft, en drink je best geen espresso meer in de namiddag.

• Psychologische redenen

Bijna alle psychologische aandoeningen zoals depressie of angst gaan gepaard met slapeloosheid. Hier gaat het vooral over slaapstoornissen die veroorzaakt worden door herhalende gedachtegangen en het vroegtijdig ontwaken. Acute stress of stressvolle situaties kunnen ook leiden tot slapeloosheid. Denk hierbij aan een scheiding, verhuis of drukte op het werk.

• Organische factoren

Veel lichamelijke ziekten hebben een slaapstoornis als gevolg. Soms kan je niet slapen door beweging, zoals bij rusteloze-benen-syndroom of reumatische pijn. Schildklierontstekingen of hart- en longziektes kunnen echter ook verantwoordelijk zijn. Neurologische aandoeningen zoals MS, dementie of hersentumoren staan ook bekend als oorzaken van slaapproblemen. De oorzaak ligt vaak in het gebied van neus, keel en oren. Denk aan ontbrekingen van de ademhaling, snurken, etc. Bij vrouwen spelen hormonale aandoeningen ook een rol; zo heb je al sneller slaapproblemen tijdens de zwangerschap of de menopauze. 

Waarom moet ik naar een dokter als ik slapeloosheid ervaar? 

• Wanneer je externe factoren kan uitsluiten

• Als het gebrek aan deze externe verstoringen geen verbetering geeft 

• Als de slaapproblemen enkele weken blijven aanhouden

• Wanneer je je extreem moe voelt of beperkt voelt door vermoeidheid

Dan is het best dat je even bij een arts langsgaat op controle. Hij of zij zal je klachten verder onderzoeken en je medische voorgeschiedenis in acht nemen. Zo krijg je de juiste onderzoeken toegewezen of wordt je doorverwezen. Zo kunnen bloedtesten je hoormoonstatus bepalen, een EEG je hersengolven analyseren of je neus/keel/oren onderzocht worden. Indien deze onderzoeken je geen uitsluitsel geven, dan zal je doorverwezen worden naar een slaaplaboratorium. Als patiënt breng je daar een nacht door en worden je hersengolven, je hartactiviteit en je ademhaling goed in de gaten gehouden. Een polysomnografie brengt je verschillende slaapfases in kaart. Je kan ook gevraagd worden om een slaapdagboek bij te houden. Hierin schrijf je de duur van je slaap op, alsook eventuele problemen en omgevingsinvloeden die je ervaart. Op deze manier kunnen artsen je op weg helpen met de gepaste therapie. 

Eindelijk een goede nachtrust - hulpmiddelen en mythes

Schaapjes tellen tijdens het slapen? Blijkbaar niet zo een goed plan volgens Oxford university. Het blijkt beter te zijn om je een aangenaam beeld voor te halen, bijvoorbeeld van een vakantie, in plaats van de schaapjes. Volgens studies heeft de volle maan totaal geen aantoonbare invloed op je slaapkwaliteit. Ook honing en warme melk lijken fabeltjes te zijn.

Wat helpt dan écht bij problemen met inslapen? Alles begint bij je slaapomgeving: 

• Je slaapkamer moet donker, rustig en koel zijn

• Gebruik je bed enkel om te slapen, kijk dus niet naar tv of gebruik het niet als werkplaats. 

• Creëer regelmatige slaaptijden en vermijd dutjes. Dit herstelt een gezond slaapritme.

Sport en lichaamsbeweging dragen in het algemeen bij tot een goede nachtrust, maar zijn schadelijk wanneer je net daarna naar bed gaat. Ontspanningsoefeningen zoals meditatie, yoga of een warm bad zijn betere alternatieven. 

Je smartphone of laptop gebruiken terwijl je ‘s avonds in bed ligt? Dit zou al lang verleden tijd moeten zijn! Het felle licht van je laptop of mobiele telefoon remt het vrijkomen van de stof melatonine in je lichaam, die zorgt dat je je moe gaat voelen.

Geneesmiddelen voor slapeloosheid

Slaappillen moeten altijd je laatste redmiddel zijn bij slaapproblemen en mogen enkel op voorschrift genomen worden indien geen enkele andere maatregel een effect heeft. Veel van deze geneesmiddelen hebben namelijk ernstige bijwerkingen, gewenningseffecten en een hoog risico op verslaving. Neem deze geneesmiddelen dus enkel op advies van je arts of apotheker. 

Naast slaappillen als medicijn bestaan er ook natuurlijke slaapmiddelen die goed verdragen kunnen worden. Ze bevatten in de meeste gevallen één of een combinatie van de volgende werkzame stoffen:

• Lavendel

• Hop

• Valeriaan

• Passiebloem

Ook homeopatische middelen kunnen helpen bij het makkelijker in slaap vallen. Vraag dus zeker raad aan je apotheker of arts. 

Hulpmiddeltjes voor problemen bij het inslapen

Alle stimulerende stoffen zoals alcohol, zwaar voedsel of cafeïne verhinderen een goede nachtrust. Alhoewel een glas rode wijn als slaapmutsje ons in het eerste geval moe maakt, verstoort het onze slaap in de tweede helft van de nacht. Neem in plaats daarvan dus een kruidenthee met een kalmerend effect voor het slapengaan, zoals valeriaan, lavendel of passiebloem.

Meditatie werkt ook tegen slapeloosheid. Gebruik meditatieoefeningen online, op cd of via een app om je wegwijs te maken. Slaapmuziek vergemakkelijkt het in slaap vallen ook. Dit is een soort rustgevende muziek gemixt met natuurlijke geluiden zoals dat van de regen of de zee. 

Een paar druppels lavendel- of rozenolie op het kussen dragen ook bij tot een goede nachtrust. Warme avond voetbaden met deze etherische oliën kalmeren je ook voor het slapengaan. 

Wat kan je doen wanneer je niet goed kan slapen?

Als je ondanks alles nog geen oog dicht kunt krijgen, blijf dan zeker kalm. Gespannen naar bed gaan met het idee dat je niet kan slapen werkt absoluut averechts. 

Deskundigen raden aan om even een half uurtje op te staan indien je rusteloos wordt. Lees iets rustgevends of doe een kleine huishoudelijke taak in plaats van je lichaam te dwingen om in slaap te vallen. Doe ademhalingsoefeningen om je hartslag te verlagen.