Constipatie

Naar overzicht

Onze stoelgang is een taboeonderwerp. Wie praat er nu graag over zijn/haar spijsvertering, vooral wanneer die moeilijk verloopt? Studies geven aan dat een derde van de bevolking echter last van constipatie, vooral vrouwen en ouderen. Maar wat kan je doen aan constipatie?

Wat is constipatie?

Dag na dag zorgt de dikke darm er onder andere voor dat we waardevolle voedingsstoffen uit ons voedsel halen en de overtollige, nutteloze en schadelijke stoffen afscheiden. Het water dat in dit verteerde voedsel zit, wordt over een lengte van iets meer dan een meter eruit getrokken. Micro-organismen, zoals bacteriën, protozoën en virussen zijn verantwoordelijk voor dit proces. Ze vormen de darmflora en werken hard: in de loop van een 75-jarig leven produceert een gemiddeld persoon ongeveer 5 ton uitwerpselen, ongeveer 300 gram per dag, die natuurlijk individueel kunnen verschillen. Zelfs zonder voedsel blijft de dikke darm werken. Dan produceert de dikke darm slijm en worden afgekeurde darmcellen, afvalstoffen en water als uitwerpselen naar buiten worden geduwd.

Om dit mogelijk te maken, pompen en knijpen de darmspieren langzaam het verteerde voedsel naar buiten. Deze zogenaamde "peristaltiek" is een zeer complex samenspel van verschillende zenuwen (gelegen in de darm, het ruggenmerg en de hersenen). Ook de menselijke psyche speelt een rol. Ieder mens heeft zijn eigen ritme voor de stoelgang - bijna alles is daarom zeer normaal: van drie keer per dag naar het toilet gaan, tot drie keer per week.

Maar de krachtige dikke darm is ook zeer gevoelig: ze reageert op stress zoals ziekten, veranderingen in het immuunsysteem of hormoonniveaus (waardoor vrouwen vaker last hebben van constipatie dan mannen), medicatie, etc. 

Veel dingen kunnen de darmperistaltiek doen haperen en tot darmklachten leiden. Soms is dit een verkeerd dieet, een zittende levensstijl of een bijzonder gevoelige darm. Voor veel mensen zijn een opgeblazen gevoel, winderigheid of constipatie helaas dagelijkse fenomenen.

In geval van constipatie blijft het voedsel langer in de darm zitten, waarbij de zogenaamde transit stopt of erg vertraagt en de lediging wordt verstoord. De stoelgang wordt onregelmatig, hard en soms helpt intensief persen niet om je darmen volledig te ledigen. In dat geval ontstaat er constipatie.

Constipatie, van acuut naar chronisch

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen twee vormen van constipatie

• Acute constipatie treedt op korte termijn op, bijvoorbeeld, tijdens stress, gebrek aan beweging, zwangerschap of menstruatie. Geneesmiddelen (bijv. pijnstillers) of ziekten (bijv. neurologische aandoeningen) kunnen ook constipatie veroorzaken.

• Artsen spreken van chronische constipatie als de constipatie minstens drie maanden of langer aanhoudt. De oorzaken zijn onder andere: bijv. verkeerde voeding, medicatie (bijv. uitdrogende medicatie) of chronische ziekten.

Oorzaken - Hoe ontwikkelt constipatie zich?

Een reis, stress, vreemd eten, misschien een lange vlucht waarbij je lang moet blijven zitten - en je darm raakt geïrriteerd. Vaak hebben je darmen gewoon een paar dagen nodig om zich aan te passen en hun gebruikelijke ritme terug te vinden.

Andere oorzaken van verstopping:

• Foute voeding (te weinig vezels, minder dan 1,5 liter vloeistof per dag)
• Gebrek aan beweging
• Uitstel van de stoelgang ondanks de drang om toch te gaan
• Opsluiting in bed
• Koorts
• Hitte
• Eerdere diarree
• Stress
• Hormoonschommelingen
• Geneesmiddelen (bijv. pijnstillers, maar ook geneesmiddelen voor ziekten zoals depressie en hartaandoeningen)
• Ziekten (bijv. multiple sclerose, diabetes mellitus)
• Functiestoornissen (bijv. de bekkenbodemspieren)
• Darmziekten (bijv. prikkelbare darm syndroom, darmkanker)

Symptomen - Hoe herken ik constipatie

Bij acute constipatie hebben de getroffenen plotseling last van de volgende symptomen (bijv. tijdens het reizen):

• Het gevoel van onvolledige lediging
• Winderigheid
• Opgeblazen gevoel
• Algemeen ziek gevoel
• Druk, mogelijk zelfs pijn tijdens de darmbeweging
• Verminderde eetlust
• Onregelmatige stoelgang

Chronische constipatie kan de volgende symptomen veroorzaken:

• Het gevoel dat de darm niet helemaal leeg is.
• Het gevoel dat de uitgang van de darm geblokkeerd is.
• Zonder hard persen zal er geen stoelgang komen.
• De stoelgang zelf is hard of klonterig.
• De darm ledigen vereist hulp (bijv. met de vingers).
• Minder dan drie darmbewegingen per week

Indien je meer dan drie maanden minstens drie van deze symptomen ondervindt, kan het zijn dat je last hebt van chronische constipatie. Raadpleeg een arts om deze symptomen op te helderen.

Deskundig advies: Zelfs als merkt dat je toch dagelijks naar het toilet kan gaan, maar nog steeds last hebt van bovenstaande symptomen, kan dit wijzen op een chronische constipatie. Ook hier is medisch advies belangrijk.

Wanneer wordt het gevaarlijk?

In het geval van acute constipatie, wanneer er symptomen optreden zoals:

• pijn (vooral in de buik)
• ziekte
• braken
• krampen
• koorts
• bloed in ontlasting

moet je onmiddellijk om medisch advies vragen. Een acute constipatie kan dan een waarschuwing zijn dat er iets niet klopt, bijvoorbeeld, een darmobstructie. Dit is een absolute noodsituatie!

Constipatie tijdens de zwangerschap 

Voor veel aanstaande moeders is zwangerschap ook het moment waarop zij - vaak voor het eerst - geconfronteerd worden met constipatie. De redenen hiervoor zijn doorgaans een verandering in de hormoonspiegel, minder beweging dan normaal en natuurlijk het nieuwe leven in je buik, dat groeit en op de darmen drukt. Maar ook angst en stress zijn geenszins vreemde woorden voor zwangere vrouwen. Constipatie kan optreden tijdens de zwangerschap, vooral bij oudere zwangere vrouwen of vrouwen met overgewicht.

Constipatie bij baby’s

Soms kan het gebeuren dat je luier van je baby enkele dagen leeg blijft, zijn/haar buikje hard aanvoelt en hij/zij zich niet goed voelt. In deze gevallen huilt je baby ook vaak en trekt hij/zij de beentjes naar zijn/haar buik. Dit alles kan wijzen op constipatie, iets wat vaker voorkomt wanneer een baby geen borstvoeding krijgt of overschakelt van borstvoeding naar fles/vaste voeding.

Iets wat in dit geval goed kan helpen is moedermelk, wat venkelthee of verdunde groente- of vruchtensappen. Deskundigen zeggen dat een baby ongeveer een zesde van zijn/haar lichaamsgewicht aan vloeistof nodig heeft om goed te kunnen verteren. Dat zou een goede 600 mg vloeistof zijn voor een gewicht van 3600 gram.

Het is ook belangrijk om de kleine buik van de baby zachtjes te masseren en erover te wrijven. Dit verlaagt het stressniveau van de baby en kan de spijsvertering bevorderen.

Welke huishoudmiddeltjes helpen bij constipatie?

Zelfs een lauw glas water voor het ontbijt kan een wat trage darm al terug op gang brengen. Met een extra lepel honing erin wordt het probleem ook snel opgelost. Voedingsvezels zoals haver of lijnzaad voor het ontbijt helpen ook om verstopping tegen te gaan. Het blijft hierbij belangrijk dat er ook genoeg gedronken wordt zodat de voedingsstoffen ook kunnen weken.

Fruit, groenten of ook peulvruchten (opgepast, want deze kunnen bij gevoelige mensen winderigheid veroorzaken) maken het voedselplan niet alleen gevarieerd, maar hebben ook een positieve werking tegen constipatie.

Een lichte buikmassage (bijv. zachtjes met de klok mee in een cirkelvormige beweging over de maag wrijven) oefent van buitenaf een lichte druk uit op de darm en helpt deze zijn werk te hervatten.

Eerste stap is een gezondere levenswijze

In het geval van acute constipatie kan het helpen om gezonder te eten (meer vezels, zoals in fruit, groenten en volkorenproducten), meer te bewegen en voldoende te drinken (ten minste de aanbevolen 1,5 liter per dag - deskundigen hebben echter vastgesteld dat een veel hogere hoeveelheid - meer dan 2 liter - geen effect heeft op de darmen). Regelmatig bewegen (bijv. een stevige wandeling) heeft namelijk een aantal voordelen:

• Het brengt de darm op gang.
• Het stimuleert de eetlust.
• Het heeft een positief effect op de psyche.

Bovendien moet je je niet onder druk laten zetten. Neem de tijd om naar het toilet te gaan en stress niet te veel.

Deskundig advies: Huishoudmiddeltjes zoals lijnzaad of pruimen kunnen helpen, maar zijn niet noodzakelijk. De zwelling van psylliumzaden in de darm kan in het ergste geval de verstopping verergeren. Ook Glauberzout en bittere zouten of castorolie zijn geen must, omdat deze middelen een ernstig verlies van mineralen (verlies van elektrolyten) kunnen veroorzaken bij overmatig gebruik.

Geneesmiddelen tegen constipatie

Zodra de oorzaak van de constipatie duidelijk is, zijn laxeermiddelen de beste keuze tegen constipatie. Zetpillen of darmspoeling veroorzaken geen trage darm, maar helpen eenvoudig en snel tegen constipatie door de ontlasting te vergemakkelijken.

Als je af en toe last hebt van acute constipatie (bijv. tijdens het reizen), is de snelste remedie een darmspoeling van de apotheek. Binnen zeer korte tijd ben je van je klachten af en kun je zonder zorgen van je vakantie genieten.

Het idee dat je afhankelijk wordt van laxeermiddelen wordt ontkend door deskundigen. De remedie heeft geen langdurige gevolgen zolang het slechts eenmaal wordt gebruikt. Als de symptomen niet verbeteren, d.w.z. de verstopping niet verdwijnt, is een medische zorg dringend aanbevolen.

In het algemeen moet elke verstopping die meer dan eens voorkomt en die niet tot een duidelijke oorzaak kan worden herleid, door een arts worden onderzocht!

Deskundig apothekersadvies

"Onze klanten informeren en hen gezondheidsadvies op maat bieden, dat ligt ons erg nauw aan het hart. Daarom hebben we “Ons advies” in het leven geroepen: een gidspagina met hapklare, wetenschappelijk onderbouwde informatie, onderzocht en samengesteld door ons team van experts."

Als hoofdapotheker is Theresa Holler, samen met haar team van apothekers, verantwoordelijk voor ons advies. Op deze pagina's kan je volop gebruik maken van onze deskundige apothekerskennis om een antwoord te vinden op al jouw gezondheidsvragen. Elk thema is niet alleen voorzien van wetenschappelijke informatie en advies, maar bevat ook heel wat tips en aanbevelingen. Heb je toch nog vragen over je gezondheid? Neem dan zeker contact op met ons.

Theresa Holler, hoofdapotheker bij Farmaline