Hartfalen

Naar overzicht

Wat is hartfalen?

Bij hartfalen nemen de prestaties van het hart af waardoor het niet meer mogelijk is om het lichaam van voldoende bloed te voorzien. De organen, spieren en hersenen krijgen dan ook niet meer genoeg zuurstof. Hartfalen is één van de meest voorkomende doodsoorzaken in België.

De verschillende vormen van hartfalen

Hartfalen kan worden ingedeeld in verschillende vormen, die elk specifieke symptomen hebben en ook verschillende therapieën nodig hebben. Allereerst moet er een onderscheid worden gemaakt tussen acuut en chronisch hartfalen.

Bij acuut hartfalen treden de symptomen plotseling op. Het kan worden veroorzaakt door een hartklepafwijking, hartaanval of andere aandoeningen. Chronisch hartfalen kan er ook aan voorafgaan. Acuut hartfalen is een medisch noodgeval en moet een onmiddellijke behandeling krijgen. Meestal kan je het herkennen aan de volgende symptomen:

• Hoest en ernstige kortademigheid.
• Ongewoon snelle hartslag.
• Koude, zweterige en bleke huid.
• Soms zijn er ook longgeluiden mogelijk.

Chronisch hartfalen ontwikkelt zich meestal langzamer. De prestaties van het hart gaan geleidelijk achteruit, waardoor het soms maanden of zelfs jaren kan duren voordat de hartaandoening wordt opgemerkt. Mogelijke symptomen van chronisch hartfalen zijn:

• Je raakt je adem sneller kwijt (alleen tijdens stresssituaties, later ook op rustige momenten).
• Gewichtstoename zonder meer te eten.
• Nachtelijk urineren.
• Je sneller zwak en moe voelen.
• Vochtophoping (vooral in de voeten, benen en enkels).

Naast acuut en chronisch hartfalen kan er ook een verschil gemaakt worden tussen systolisch en diastolisch hartfalen. In het eerste geval is de pompkracht van het hart verminderd en in het tweede geval worden de hartkamers niet meer van voldoende bloed voorzien.

Om hartinsufficiëntie op te sporen en te behandelen, moet er rekening worden gehouden met het getroffen gebied: links, rechts of globaal.

Links, rechts en globaal hartfalen

Zoals de naam al aangeeft, heeft links hartfalen invloed op de linker hartkamer. De linkerkant pompt het zuurstofrijke bloed uit de longen naar de andere delen van het lichaam. Bij links hartfalen is er een verminderde pompcapaciteit wat ervoor zorgt dat het bloed zich ophoopt in de longvaten. Daarbij kunnen de volgende symptomen optreden:

• Irriterende hoest en kortademigheid
• Longoedeem 
• Blauwachtige huid en slijmvliezen
• Astma cardiale

Bij rechts hartfalen is er dus een probleem in de rechterkamer van het hart. Deze pompt het zuurstofarme bloed terug naar de longen. Bij dit soort hartfalen ontstaat er doorgaans een bloedophoping in de aderen. Dat uit zich meestal in de volgende symptomen:

• Waterretentie
• Zeer snelle gewichtstoename door het vasthouden van vocht
• Zwelling die de huid uitdroogt en kan leiden tot ontstekingen (eczeem)

Bij hartfalen kan echter zowel de rechter- als linker hartkamer worden aangetast. In dit geval spreken we van globaal hartfalen.

Andere symptomen van hartfalen

Naast de reeds genoemde symptomen kunnen er nog andere tekenen optreden. Deze omvatten onder meer hartritmestoornissen, zoals tachycardie (te snel hartritme) en bradycardie (te traag hartritme), evenals een verminderde ademhaling. Daarnaast kan voorkamerfibrillatie, een van de meest voorkomende hartritmestoornissen, ook voorkomen. Daarbij slaat het hart op hol en klopt het zeer onregelmatig. In een laat stadium kunnen de volgende symptomen optreden:

• Uitputting
• Lage bloeddruk
• Verminderde prestaties
• Vermoeidheid

De NYHA-classificatie: de ernst van hartfalen

Hartfalen wordt ingedeeld in verschillende gradaties naargelang de ernst. Deze zijn gebaseerd op de aanbevelingen van de cardiologen van de New York Heart Association (NYHA).

• In klasse I vindt de arts de eerste tekenen van hartfalen tijdens een onderzoek. Er zijn echter nog geen symptomen.

• In klasse II wordt het hartfalen langzaam merkbaar tijdens het sporten, bijvoorbeeld, wanneer je de trap neemt, te snel loopt of je boodschappentassen draagt.

• In klasse III komen de symptomen voor bij lage niveaus van belasting en veroorzaken ze vermoeidheid, ademnood, aritmie en een beklemmend gevoel op de borst.

• Bij klasse IV manifesteren de symptomen zich zowel tijdens inspanningen als tijdens rustmomenten. De betrokkene is meestal bedlegerig en afhankelijk van hulp.

Oorzaken van hartfalen

Hartfalen kan om verschillende redenen voorkomen. De belangrijkste oorzaak is een coronaire hartziekte, waarbij de kransslagaders verkalken en vernauwd raken. Als gevolg daarvan neemt de hartspiertoevoer af. De tweede meest voorkomende oorzaak van hartfalen is een onbehandelde hoge bloeddruk. In dit geval moet het hart meer pompen, maar kan dit op de duur niet meer aan. Alle andere hartaandoeningen kunnen echter ook een oorzaak zijn van hartfalen, bijvoorbeeld een hartafwijking, een hartklepafwijking of een pericardiale effusie. 

Andere ziekten kunnen ook verantwoordelijk zijn. Zo kan hartfalen ook veroorzaakt worden door bloedarmoede, levercirrose, longziekte, diabetes of infecties. Bepaalde medicijnen kunnen ook een trigger zijn, net als alcohol- of drugsmisbruik.

Hoe kan hartfalen behandeld worden?

De behandeling van hartfalen is afhankelijk van een aantal factoren. Er moet rekening gehouden worden met de vorm, het verloop, de ernst en de oorzaak.

Er zijn verschillende manieren om een hartaandoening te diagnosticeren. Meestal wordt er een anamnese, een lichamelijk onderzoek, een bloeddrukmeting en een ECG uitgevoerd en wordt er naar het hart en de longen geluisterd. Een echografisch onderzoek, een hartkatheter of een röntgenfoto van de borst kan ook al informatie geven.

Zodra een acuut hartfalen succesvol is behandeld, wordt ook de oorzaak van de ziekte aangepakt.

Behandeling van hartfalen met medicijnen

Chronisch hartfalen is niet te genezen, maar kan wel behandeld worden om de levenskwaliteit en -verwachting te verbeteren. Afhankelijk van de oorzaak wordt het in een vroeg stadium meestal met medicijnen behandeld. Doorgaans worden ACE-remmers of bètablokkers gebruikt, maar ook digitalis of diuretica kunnen voorgeschreven worden. Het type medicatie hangt af van de symptomen en de oorzaak van het hartfalen.

Chirurgische maatregelen voor de behandeling van hartfalen

In sommige gevallen is een operatie noodzakelijk. Daarvoor wordt meestal een pacemaker, een geïmplanteerde defibrillator of een bypass in het hart aangebracht. Als de functionele activiteit van het hart te zwaar beschadigd is, kan soms enkel een harttransplantatie een oplossing bieden.

Hoe kan je zelf je hart ondersteunen? 

Het is belangrijk dat hartfalen en de oorzakelijke ziekten worden behandeld. Een gezonde levensstijl is daarom essentieel. Dit betekent dat je het best nicotine vermijdt, gewicht verliest in geval van overgewicht en alcoholgebruik tot een minimum beperkt. Controleer ook regelmatig je cholesterolgehalte, aangezien te hoge waarden het hart extra belasten. Vermijd indien mogelijk dierlijke vetten en consumeer zo min mogelijk zout. Zorg er ook zeker voor dat groenten en fruit dagelijks deel uitmaken van je maaltijden. Daarnaast is het belangrijk dat je samen met je arts een drinkplan opstelt, aangezien men enerzijds de dagelijkse hoeveelheid van 3 liter niet mag overschrijden en anderzijds een individuele behoefte toch noodzakelijk is.

Hoewel er vroeger altijd werd gezegd dat het hart gespaard moest blijven, is het nu duidelijk dat beweging goed is voor het hart. Nordic walking, wandelen of fietsen zijn allemaal goede therapeutische ondersteuningen voor hartfalen. Maar ook in dit geval is overleg met je arts noodzakelijk, zodat je je hart optimaal kan ondersteunen. 

Deskundig apothekersadvies

"Onze klanten informeren en hen gezondheidsadvies op maat bieden, dat ligt ons erg nauw aan het hart. Daarom hebben we “Ons advies” in het leven geroepen: een gidspagina met hapklare, wetenschappelijk onderbouwde informatie, onderzocht en samengesteld door ons team van experts."

Als hoofdapotheker is Theresa Holler, samen met haar team van apothekers, verantwoordelijk voor ons advies. Op deze pagina's kan je volop gebruik maken van onze deskundige apothekerskennis om een antwoord te vinden op al jouw gezondheidsvragen. Elk thema is niet alleen voorzien van wetenschappelijke informatie en advies, maar bevat ook heel wat tips en aanbevelingen. Heb je toch nog vragen over je gezondheid? Neem dan zeker contact op met ons.

Theresa Holler, hoofdapotheker bij Farmaline